Ρωσικές Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες:
«Ενθυμούμαι μετά συγκινήσεως ακόμη πώς αναμένουσι την εορτή των Χριστουγέννων εν Ρωσσία», έγραφε ο Θεόδωρος Βελλιανίτης (1863‐1934), δυναμικός πολιτικός (αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός Παιδείας) και εξίσου δυναμικός λόγιος (συνεργάτης όλων σχεδόν των αξιόλογων περιοδικών εκδόσεων της εποχής), που πέρασε τα φοιτητικά του χρόνια στη Ρωσία. Ξεχωρίζει στις πλούσιες αναμνήσεις του τον κυρίαρχο ρόλο του «μαγευτικού δένδρου» των Χριστουγέννων, της γιόλκας. Περιγράφει την ιεροτελεστία του στολισμού «με τας ερυθράς και τας κυανάς ταινίας, με τα κίτρινα κηρία και με τα δώρα, άτινα προσφέρει η οικοδέσποινα εις πάντας εν τω οίκω», την περιέργεια και την αδημονία των παιδιών έξω από την κλειδωμένη αίθουσα της γιόλκας, τις στιγμές που η αίθουσα ανοίγει για τη μουσική, τα τραγούδια και το χορό. Τα Χριστούγεννα του 1887 μετέφρασε και δημοσίευσε στην εφημερίδα Ακρόπολις ένα ποίημα —Η γιόλκα— του Ρώσου ποιητή Νάντσων: Όλο το βράδυ έλαμπε η Γιόλκα μεσ ' στη σάλα, Γεμάτη κίτρινα κεριά και από δώρα άλλα, Που είχε για τ' αγκόνια της μία γιαγιά στολίσει∙ Μικρά παιδιά ολόξανθα την είχαν τριγυρίσει... Κι άκουγες γέλοια και χαραίς, βοή και παλαμάκια, Π' όλο το σπίτι σήκωναν στο πόδι τα παιδάκια∙ Και η γιαγιά χαρούμενη τις τρέλλες των κυττούσε Και πότε τα αγγάλιαζε και πότε τα φιλούσε. Είχε η γερόντισα γενή μικρό παιδί σιμά τους∙ Της πήρε τα γεράματα για μια στιγμ' η χαρά τους...
Από τη Ρωσία ο Θ. Βελλιανίτης αποκόμισε όχι μόνο πολύ ζωντανές εικόνες που τροφοδότησαν τ' αφηγήματά του και τη σειρά Ρωσσικαί αναμνήσεις, αλλά και τη μόνιμη έγνοια να μεταλαμπαδεύει στην πατρίδα του ό,τι σημαντικότερο παρουσίαζε τότε η ρωσική λογοτεχνία. Μετέφραζε, έγραφε δοκίμια, έκανε διαλέξεις στον «Παρνασσό». Τα δύο διηγήματα του Φ. Ντοστογιέφσκι, που ο αναγνώστης θα διαβάσει σ' αυτό τον τόμο, πρωτοδημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Ακρόπολις σε δική του μετάφραση: το 1886 Το δέντρον των Χριστουγέννων και γάμος, και το 1889 το άλλο διήγημα Δια τα καϋμένα τα παιδάκια. Η γιόλκα του Χριστού. Το δεύτερο συνοδευόταν από ένα σύντομο προλογικό σημείωμα — προτροπή για δραστική ανταπόκριση στο κοινωνικό μήνυμα του διηγήματος: «Ας διαβασθή, ας ξαναδιαβασθή το διηγημάτιον του Δοστογιέφσκη, διά να συγκινηθούν και αι πέτραι, διά να νιώση η κοινωνία μας ότι πρέπει να πάρη υπό την προστασία της τα άπορα παιδιά των Δημοτικών Σχολείων μας διά μίαν και μόνην βραδειάν, διά μίαν και μόνην ώραν από τας 8762 του χρόνου όλου, την βραδειά της πρωτοχρονιάς, την ώραν όπου οι γονείς κάτι δίδουν εις τα μικρά των». Σε μια τέτοια συγκίνηση, σε μια οξυμμένη (λόγω των ημερών) πρόσληψη του τραγικού, του άδικου, του απάνθρωπου συχνά απέβλεπαν οι Ρώσοι συγγραφείς, εισάγοντας στο χριστουγεννιάτικο διήγημα νότες κοινωνικής καταγγελίας και κριτικής.
O αναγνώστης
του βιβλίου θα γνωρίσει και άλλες πλευρές από τον κόσμο
της χριστουγεννιάτικης
ιστορίας ‐ την
περιπετειώδη, τη φανταστική,
τη μυστηριώδη, την
ηθογραφική. Αλλά και
τη στοχαστική — μιας οντολογικής
ενατένισης στο γύρισμα του χρόνου. Αυτή η χορδή εξακολουθεί να Digitized by 10uk1s δονείται κάποτε σε
επίπεδο υψηλής τέχνης. Ένα από τα
πρόσφατα παραδείγματα: ο
νομπελίστας ποιητής Ι. Μπρόντσκι (1940‐1996) που
κάθε χρόνο τα
Χριστούγεννα, λίγο πριν,
λίγο μετά (όχι για
τους τύπους, αλλά
από μια ψυχική
ανάγκη απολογισμού και
συλλογής), έγραφε ένα
χριστουγεννιάτικο ποίημα. Με το
πέρασμα το χρόνου
άλλαζε η ποιητική
γλώσσα, έμενε όμως
το ύψος του
σημείου αναφοράς, του
μεγάλου παραδείγματος της
προσφοράς και της
θυσίας, η εμμονή στις αρχές που πρέπει (παρ' όλες τις
διαψεύσεις) να διέπουν τη ζωή: Νόημα δε δίνει στη ζωή ό,τι υπάρχει, η πίστη
μόνο σ' ό,τι πρέπει να υπάρξει.
